در بسیاری از موارد، ممکن است به دلایل مختلفی مانند بی‌احتیاطی، سرقت مدارک یا سهل‌انگاری در نگهداری اسناد، چک متعلق به شما مفقود شود. در چنین شرایطی، این نگرانی به وجود می‌آید که چنانچه چک به دست افراد غیر برسد، سو‌استفاده از آن امکان‌پذیر باشد.

اما قانون، راهکارهایی مشخص و مرحله‌مند برای حفاظت از حقوق دارنده چک مفقودی و نحوه صحیح مطالبه وجه آن پیش‌بینی کرده است.

✅ مرحله اول: تلاش برای حل‌وفصل توافقی با صادرکننده

پیش از ورود به مسیر رسمی و قضایی، توصیه می‌شود در گام نخست با صادرکننده چک تماس بگیرید و موضوع مفقودی را اطلاع دهید. اگر رابطه‌تان مبتنی بر حسن‌نیت باشد، می‌توانید با صدور چک جدید یا تنظیم اقرارنامه‌ای مبنی بر بلامحل بودن چک مفقودی، موضوع را به‌صورت مسالمت‌آمیز حل‌وفصل نمایید.

اما اگر همکاری حاصل نشد یا خطر سوءاستفاده وجود داشت، باید فوراً مراحل قانونی را طی کنید.

✅ مرحله دوم: مراجعه به بانک و ثبت مفقودی در سامانه صیاد

در صورتی که چک به نام شما در سامانه صیاد ثبت شده باشد (چک صیادی)، باید بلافاصله به شعبه بانکی که چک بر روی آن صادر شده مراجعه کرده و درخواست رسمی «اعلام مفقودی چک» را ثبت کنید.

🔹بانک پس از بررسی اطلاعات، موضوع مفقودی را در سامانه متمرکز بانک مرکزی (صیاد) ثبت می‌نماید.

🔹 از زمان ثبت مفقودی در سامانه، شما به‌عنوان دارنده چک، تنها ۷ روز فرصت دارید تا نسبت به طرح دعوای حقوقی یا کیفری در دادگاه صالح اقدام نمایید.

📌 اگر در این مهلت هفت‌روزه دعوا مطرح نشود، اعلام مفقودی بی‌اثر تلقی شده و ممکن است شخصی که چک را یافته یا تصاحب کرده، اقدام به برگشت زدن آن نماید.

✅ مرحله سوم: طرح دادخواست اعلام مفقودی یا سرقت چک

در این مرحله باید با تنظیم و ثبت دادخواست، از دادگاه بخواهید که رسمیت مفقودی چک را تأیید کند. بسته به شرایط، عنوان دعوا ممکن است یکی از موارد زیر باشد:

1. دادخواست اعلام مفقودی چک (در صورتی که چک صرفاً گم شده باشد)

2. دادخواست اعلام سرقت چک (اگر سرقت اسناد بانکی از جمله چک رخ داده باشد)

در این دعوا، باید:

مشخصات کامل چک مفقودی (شماره، تاریخ، مبلغ، بانک و …)

مدارک مربوط به مالکیت و دریافت چک

گواهی اعلام مفقودی از بانک

و در صورت وجود، استشهادیه یا گزارش سرقت (در صورت اعلام سرقت)

را به دادگاه ارائه دهید.

🔹 دادگاه پس از رسیدگی، با احراز موجه بودن ادعای مفقودی، رأی به تأیید مفقودی و ممنوعیت استفاده از چک مفقودی صادر می‌کند.

✅ مرحله چهارم: طرح دعوای مطالبه وجه چک علیه صادرکننده

پس از اخذ رأی مبنی بر اعلام مفقودی، حال شما می‌توانید برای دریافت وجه چک، بدون نیاز به ارائه لاشه چک، اقدام به طرح دعوای حقوقی علیه صادرکننده نمایید.

عنوان دعوا معمولاً به شکل زیر تنظیم می‌شود:

🔸 «مطالبه وجه چک و ابطال چک مفقود شده»

در این مرحله:

نیازی به ارائه اصل چک نیست؛ رأی دادگاه درباره مفقودی، جایگزین آن خواهد بود.

دادگاه با بررسی مدارک، در صورت اثبات صدور چک و تعلق آن به شما، حکم به پرداخت وجه چک صادر می‌نماید.

⚖️ نتیجه‌گیری و توصیه حقوقی

📌 چنانچه چکی در اختیار شما مفقود شود، درنگ جایز نیست؛ زیرا هرگونه تأخیر، می‌تواند منجر به سوءاستفاده از چک، برگشت خوردن آن و طرح دعوا علیه شما شود.

📌 بهترین اقدام، ترکیب هوشمندانه‌ای از پیگیری توافقی، اقدامات بانکی و طرح دعوای حقوقی است.

📍 و در نهایت: برای طی این مسیر حقوقی به شکلی صحیح و بدون ریسک، حتماً با وکیل متخصص در امور اسناد تجاری و چک مشورت نمایید تا از حقوق خود به‌صورت کامل دفاع کنید.